Özel hukuk, karma hukuk ve kamu hukuku, hukukun alt dallarını oluşturan kavramlardır. Kamu hukuku bir önceki konumuzda ayrıntılarıyla ele alındı. Şimdi özel hukuk ve karma hukuk dallarına daha yakından bakalım.
Özel Hukuk
Özel hukuk, kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerini ve bazı durumlarda kişilerin devletle olan ilişkilerini düzenleyen bir hukuk dalıdır. Temel bir ilkesi kişilik ilkesidir, yani kişiler bu ilişkilere girmekte serbesttirler. Özel hukukun temel özelliklerini şu şekilde sıralayabiliriz:Özel hukuk, bireyler arasındaki ilişkileri, eşitlik ilkesi ve irade özgürlüğü temelinde düzenleyen hukuk kurallarının toplamını içerir.
Özel hukuk ilişkileri iki taraflıdır. Bir özel hukuk ilişkisinin oluşabilmesi için taraflar arasında karşılıklı anlaşma gereklidir.
Taraflar arasında irade serbestisi ve karşılıklı anlaşma esastır. Tarafların yaptığı işlemlerin hukuka uygun olduğu varsayılır.
Herkes, kendi iddiasını ispatlamakla yükümlüdür. Karşı tarafın suçlu olduğunu ispatlama yükümlülüğü yoktur.
Kimse, resen icra yetkisine sahip değildir. Haklı olan kişiler bile hakkını alabilmek için mahkemeye başvurmak zorundadır.
Özel Hukukun Dalları
Kamu hukuku ile birlikte, özel hukuk da kendi içinde alt başlıklara ayrılır. Özellikle KPSS vatandaşlık sınavında önem taşıyan özel hukuk dallarını şu şekilde sıralayabiliriz:1. Medeni Hukuk: Kişilerin birbirleriyle olan ilişkilerin büyük bir kısmını düzenleyen bir hukuk dalıdır. Medeni hukuk, bir ülkenin yurttaşlarının birbirleriyle ve belli ölçüde yurttaşların devletle olan ilişkilerini düzenleyen kuralların bütünüdür. Temel kaynak, Türk Medeni Kanunu'dur.
Medeni hukuk, dört temel kitaptan oluşur:
a) Kişiler Hukuku: Gerçek veya tüzel kişileri ve bu kişilerin durumlarını içerir.
b) Aile Hukuku: Nişanlanma, evlenme, boşanma, velayet, akrabalık gibi aile ilişkilerini düzenler.
c) Miras Hukuku: Mirasın kime, nasıl ve hangi şartlarda geçeceğini belirler.
d) Borçlar Hukuku: Borç ve alacak ilişkilerini düzenler.
Ticaret Hukuku: Ticaretin düzenlenmesi, ticaret şirketlerinin kuruluşu ve işleyişi ile ilgilenir. Ticaret hukuku, ticari işlemler ve ticaret şirketlerinin işleyişini kapsar.
İş Hukuku: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenler. İşçi hakları, iş sözleşmeleri, iş güvenliği gibi konular iş hukukunun kapsamına girer.
e) Eşya Hukuku: Kişilerin eşyalar üzerindeki hak ve yükümlülüklerini düzenleyen özel hukuk dalıdır. Eşya hukuku içinde menkul, gayrimenkul, mülkiyet, rehin gibi kavramları barındırır. Bu alan, mal mülkiyeti, taşınmazlar ve diğer eşyaların sahipliği ile ilgili hukuki ilişkileri düzenler.
2) Borçlar Hukuku: Borçlar Hukuku: Borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk alanıdır ve Borçlar Kanunu, 1 Temmuz 2012 tarihinde resmi olarak yürürlüğe girmiştir. Borçlar hukuku, medeni kanunun devamı niteliğindedir ve borçlu ile alacaklı arasındaki ilişkileri detaylı bir şekilde ele alır. Borç ilişkilerinde temel unsurlar alacaklı, borçlu ve edimdir.Edim: Borcun konusudur. Alacaklının borçludan talep edebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimine edim denir.
3.) Ticaret Hukuku: Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen özel hukuk dalını ifade eder. Temel kaynağı Türk Ticaret Kanunu'dur ve beş kitaptan oluşur:
a) Ticari işletme hukuku b) Şirketler hukuku c) Kıymetli evraklar hukuku d) Deniz ticareti hukuku e) Sigorta hukuku
4) Devletler Özel Hukuku: Farklı uyruklardan olan kişilerin özel hukuk ilişkilerinde hangi devletin kanununun uygulanacağını düzenleyen özel hukuk dalıdır. Bu alan içinde üç temel konu önem taşır:
Uyrukluk: Kişileri veya şeyleri bir devlete bağlayan hukuki veya siyasi bağdır. Devlete uyrukluk bağıyla bağlanan kişilere vatandaş adı verilmektedir.
Yabancılar Hukuku: Bir devletin kendi vatandaşları için koymuş olduğu kuralların tüm haklardan yabancılar yararlanamaz. Yabancıların hangi haklardan yararlanabileceği yabancılar hukukunun konusunu oluşturur.
Kanunlar İhtilafı: Hangi ülkenin kanununun ve hangi ülkenin mahkemesinin yetkili olacağını düzenler.
Karma Hukuk Kamu Hukuku ve Özel Hukuk'un yanı sıra, hukukun bir başka önemli dalı olan Karma Hukuk, çeşitli hukuk dallarının kesiştiği ve farklı hukuki düzenlemelerin bir araya geldiği bir alandır.
2) Hava Hukuku: Hava trafiği ile ilgili kuralların bütününü kapsar. Havacılıkla ilgili düzenlemeleri içerir ve havacılık hukuku ile ilgili yasal çerçeveyi oluşturur.
3) Toprak Hukuku: Tarım için uygun taşınmazların hukuki durumlarını ve işletmelerini düzenleyen hukuk kurallarının bütününü içerir. Toprak hukuku, toprak mülkiyeti, tarım arazileri ve bu arazilerin işletilmesi ile ilgili düzenlemeleri içerir.
4) Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku: Fikir ve sanat eserlerini yaratan kişilerin eserler ve buluşları üzerindeki hakları düzenleyen karma hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, yaratıcı eserlerin ve bilimsel buluşların korunması ve kullanımını düzenler. Telif hakları, patentler ve tesciller gibi konuları içerir.
5) Uzay Hukuku: Uzayla ilgili faaliyetleri ve uzay araştırmalarını düzenleyen hukuk kurallarının tümünü içerir. Uzay hukuku, uluslararası uzay işbirliği, uydu kullanımı, uzay gözlemleri ve diğer uzay faaliyetleriyle ilgili düzenlemeleri içerir.
Ticaret Hukuku: Ticaretin düzenlenmesi, ticaret şirketlerinin kuruluşu ve işleyişi ile ilgilenir. Ticaret hukuku, ticari işlemler ve ticaret şirketlerinin işleyişini kapsar.
İş Hukuku: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenler. İşçi hakları, iş sözleşmeleri, iş güvenliği gibi konular iş hukukunun kapsamına girer.
e) Eşya Hukuku: Kişilerin eşyalar üzerindeki hak ve yükümlülüklerini düzenleyen özel hukuk dalıdır. Eşya hukuku içinde menkul, gayrimenkul, mülkiyet, rehin gibi kavramları barındırır. Bu alan, mal mülkiyeti, taşınmazlar ve diğer eşyaların sahipliği ile ilgili hukuki ilişkileri düzenler.
2) Borçlar Hukuku: Borçlar Hukuku: Borç ilişkilerini düzenleyen özel hukuk alanıdır ve Borçlar Kanunu, 1 Temmuz 2012 tarihinde resmi olarak yürürlüğe girmiştir. Borçlar hukuku, medeni kanunun devamı niteliğindedir ve borçlu ile alacaklı arasındaki ilişkileri detaylı bir şekilde ele alır. Borç ilişkilerinde temel unsurlar alacaklı, borçlu ve edimdir.Edim: Borcun konusudur. Alacaklının borçludan talep edebileceği, borçlunun da yerine getirmekle yükümlü olduğu davranış biçimine edim denir.
3.) Ticaret Hukuku: Kişiler arasındaki ticari ilişkileri düzenleyen özel hukuk dalını ifade eder. Temel kaynağı Türk Ticaret Kanunu'dur ve beş kitaptan oluşur:
a) Ticari işletme hukuku b) Şirketler hukuku c) Kıymetli evraklar hukuku d) Deniz ticareti hukuku e) Sigorta hukuku
4) Devletler Özel Hukuku: Farklı uyruklardan olan kişilerin özel hukuk ilişkilerinde hangi devletin kanununun uygulanacağını düzenleyen özel hukuk dalıdır. Bu alan içinde üç temel konu önem taşır:
Uyrukluk: Kişileri veya şeyleri bir devlete bağlayan hukuki veya siyasi bağdır. Devlete uyrukluk bağıyla bağlanan kişilere vatandaş adı verilmektedir.
Yabancılar Hukuku: Bir devletin kendi vatandaşları için koymuş olduğu kuralların tüm haklardan yabancılar yararlanamaz. Yabancıların hangi haklardan yararlanabileceği yabancılar hukukunun konusunu oluşturur.
Kanunlar İhtilafı: Hangi ülkenin kanununun ve hangi ülkenin mahkemesinin yetkili olacağını düzenler.
Karma Hukuk Kamu Hukuku ve Özel Hukuk'un yanı sıra, hukukun bir başka önemli dalı olan Karma Hukuk, çeşitli hukuk dallarının kesiştiği ve farklı hukuki düzenlemelerin bir araya geldiği bir alandır.
Karma Hukuk Dalları
1) İş Hukuku: İşçi ve işveren arasındaki ilişkileri düzenleyen hukuk kurallarının tümünü içerir. İşçi, bir hizmet karşılığında ücret karşılığı çalışan kişiyi temsil ederken, işveren işçi çalıştıran kişiyi veya kurumu ifade eder. Sendikalar, işçilerin veya işverenlerin çalışma ilişkilerinde ortak ekonomik ve sosyal faaliyetlerini korumak için kurulur. İş hukuku, toplu iş sözleşmeleri, grev, lokavt ve sendikal haklar gibi konuları içerir.2) Hava Hukuku: Hava trafiği ile ilgili kuralların bütününü kapsar. Havacılıkla ilgili düzenlemeleri içerir ve havacılık hukuku ile ilgili yasal çerçeveyi oluşturur.
3) Toprak Hukuku: Tarım için uygun taşınmazların hukuki durumlarını ve işletmelerini düzenleyen hukuk kurallarının bütününü içerir. Toprak hukuku, toprak mülkiyeti, tarım arazileri ve bu arazilerin işletilmesi ile ilgili düzenlemeleri içerir.
4) Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku: Fikir ve sanat eserlerini yaratan kişilerin eserler ve buluşları üzerindeki hakları düzenleyen karma hukuk dalıdır. Bu hukuk dalı, yaratıcı eserlerin ve bilimsel buluşların korunması ve kullanımını düzenler. Telif hakları, patentler ve tesciller gibi konuları içerir.
5) Uzay Hukuku: Uzayla ilgili faaliyetleri ve uzay araştırmalarını düzenleyen hukuk kurallarının tümünü içerir. Uzay hukuku, uluslararası uzay işbirliği, uydu kullanımı, uzay gözlemleri ve diğer uzay faaliyetleriyle ilgili düzenlemeleri içerir.
0 Yorumlar