Türkiye’de Basınç ve Rüzgarlar - Kpss

Türkiye'de coğrafyanın önemli bir unsuru olan basınç ve rüzgarlar iklim elemanları içindeki kritik konulardan birini oluşturur. Bu bağlamda Türkiye'nin coğrafi yapısı ve konumu belirli basınç merkezlerinin etkisine maruz kalmasına neden olur. Aynı şekilde bu basınç farklılıkları Türkiye'de etkili olan rüzgarların oluşumunu şekillendirir.

Türkiye'nin coğrafi bölgeleri arasındaki basınç farklılıkları genellikle ülkemizdeki hava hareketlerini belirler. Yüksek basınçlı merkezler genellikle soğuk ve kuru hava kütlelerini taşırken alçak basınçlı merkezler sıcak ve nemli hava kütlelerini taşır. Bu farklı hava kütleleri Türkiye'nin iklimini etkiler.

Ülkemizin güney ve güneybatısında sıkça görülen alçak basınç merkezleri Akdeniz'den nemli hava taşır ve bu bölgelerde yazları sıcak ve nemli bir iklimin oluşmasına neden olur. Diğer yandan Türkiye'nin doğusunda yer alan yüksek basınçlı merkezler genellikle soğuk ve kuru kıta hava kütlelerini getirir ve bu bölgelerde kışları daha soğuk ve kurak bir iklimin hakim olmasına yol açar.

Rüzgarlar basınç farklılıklarının bir sonucu olarak ortaya çıkar. Örneğin, kara ve deniz arasındaki sıcaklık farkları, denizel ve karasal rüzgarların oluşumunu etkiler. Buna ek olarak Türkiye'nin coğrafi yapısı, dağlar ve vadiler gibi faktörler de rüzgarların yönünü ve hızını belirler.

Türkiye'de Basınç ve Rüzgarlar

Türkiye'nin coğrafi özellikleri ve iklimi üzerinde önemli bir etkiye sahip olan basınç ve rüzgarlar atmosferin dinamikleri ve fiziksel faktörlerle yakından ilişkilidir. Hava basıncı atmosferdeki çeşitli gazların yeryüzüne yaptığı kuvveti ifade eder. Bu basınç çeşitli faktörler tarafından etkilenir ve şekillenir.

Sıcaklık: Atmosferdeki basınç üzerinde büyük bir etkiye sahiptir. Genel olarak, sıcaklık arttıkça hava basıncı azalır ve tersi geçerlidir. Yüksek sıcaklık, hava moleküllerinin daha fazla hareket etmesine neden olur, bu da basıncın azalmasına yol açar.

Yerçekimi: Hava basıncını belirleyen diğer bir faktördür. Yüksek rakımlarda yerçekimi daha düşüktür ve bu nedenle hava basıncı da düşer. Bu yükselti ile hava basıncı arasındaki ters orantılı ilişkiyi açıklar.

Yoğunluk: Hava basıncını etkiler. Daha yoğun hava, daha yüksek bir basınca yol açar, çünkü daha fazla hava molekülü yere doğru ağırlık yapar.

Hava basınçları sıcaklık değişimlerine ve yeryüzünün coğrafi özelliklerine bağlı olarak oluşur. Termik basınçlar sıcaklık farklılıkları nedeniyle meydana gelirken dinamik basınçlar ise dünyanın hareketi ve büyük hava kütlelerinin etkileşimi sonucu oluşur.

Türkiye'nin coğrafi konumu denizlerle çevrili olması ve dağlık bölgelerin varlığı hava basınçlarının dağılımını etkiler. Bu dağılım Türkiye'nin iklimi ve rüzgar sistemlerini belirler. Bu nedenle Türkiye'nin coğrafi özelliklerini anlamak için basınç ve rüzgarların etkilerini incelemek önemlidir.

Türkiye'nin coğrafi konumu farklı basınç merkezlerinin etkisi altına girmesine neden olur. Bu basınç merkezleri ülkemizin iklimini ve hava koşullarını önemli ölçüde etkiler. 

Türkiye'yi Etkileyen Bazı Önemli Basınç Merkezleri:

a. Sibirya Yüksek Basıncı: Türkiye'yi kuzeydoğudan etkileyen bu basınç merkezi genellikle kış aylarında etkilidir. Sibirya'dan gelen soğuk hava kütleleri ülkemizde sıcaklıkların düşmesine ve sert kış koşullarının oluşmasına neden olur. Bu basınç termik kökenlidir ve Türkiye'yi soğuk ve kar yağışlı kışlara sürükler.

b. Azor Yüksek Basıncı: Türkiye'ye güneybatıdan etki eden dinamik bir basınç merkezidir. Özellikle Güneydoğu Anadolu bölgesinde yaz aylarında yüksek sıcaklıklara neden olur. Bu basınç merkezi, yazların kurak geçmesine katkıda bulunur.

c. Basra Alçak Basıncı: Güneydoğu yönünden gelen bu basınç sıcaklıkları artıran termik bir köken taşır. Genellikle sıcaklıkları yükseltir ve nem açığını oluşturur.

d. İzlanda Alçak Basıncı: Sürekli olarak etkili olan bir basınç merkezidir ancak özellikle kış aylarında etkisi daha fazladır. Türkiye'ye kuzeybatıdan yaklaşır ve kış aylarında yağışlı ve ılıman hava koşullarının oluşmasına katkıda bulunur. Bu basınç ülkemizde yağışlı ve ılıman kışları teşvik eder.




                             


Yeryüzünde farklı basınç alanlarının etkisiyle oluşan yatay hava hareketlerine rüzgar adı verilir. Türkiye'nin ikliminde etkili olan bazı önemli rüzgarlar şunlardır:

Poyraz: Kuzeydoğudan esen bir rüzgardır ve özellikle Karadeniz ve Marmara bölgelerinde etkilidir.


Yıldız: Kuzeyden gelen bu rüzgar genellikle fırtınalı bir karaktere sahiptir ve Karadeniz ve Marmara bölgelerini etkiler.


Karayel: Kuzeybatıdan esen bir rüzgardır.


Lodos: Güneybatıdan esen bu rüzgar Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinde etkilidir. Sıcak ve ılıman bir karaktere sahip olduğu için kış aylarında karların erimesine neden olabilir.


Kıble: Güneyden esen bir rüzgardır ve özellikle Akdeniz kıyılarında yağışlara yol açabilir.


Keşişleme (Samyeli): Güneydoğudan esen bu rüzgar sıcak ve kurak bir özellik taşır. Aynı zamanda kurutucu etkisi nedeniyle nem açığını artırabilir.